Schematy ułatwiają podejmowanie decyzji ale prowadzą w miejsca w których już byliśmy. Dlatego cenną umiejętnością jest myślenie „w bok” zwane inaczej myśleniem lateralnym. Kreatywność ma jednak swoją cenę.
Umysł to raczej leniwa maszyneria, lubiąca przepisy na skuteczne sposoby działania. Te przepisy konstruowane są w oparciu o wzorce i kategorie, które w miarę naszego rozwoju są utrwalane i usztywniane. W życiu codziennym ułatwia nam to wiele i oszczędza nasz czas – szybko rozpoznajemy i nazywamy zdarzenia, co przyspiesza nasze reakcje.
W myśleniu lateralnym chodzi o to, by rozbić sztywne kategorie i przyglądać się sytuacjom problemowym niejako z zewnątrz. Może to polegać na odwracaniu sytuacji, wyolbrzymianiu jej, zniekształcaniu czy udziwacznianiu. Ważne, by zaakcentować fakt, że właśnie stosujemy tę metodę. Przykładowo, jeżeli problemem jest posprzątanie mieszkania, możemy powiedzieć „porządek zrobi się sam”, „brud jest estetyczny”, „brud czyści mieszkanie”. Dzięki temu jesteśmy w stanie przeformułować problem i zobaczyć go z zupełnie innej perspektywy. Samo myślenie lateralne nie jest zresztą uporządkowane i charakteryzuje się chaotycznymi przeskokami między ideami i pojęciami, bez wyraźnego celu czy kierunku. Możemy je stymulować w różnoraki sposób: metodą na pobudzenie myślenia „w bok” jest również posługiwanie się analogiami czy poszukiwanie inspiracji do rozwiązania problemu w zupełnie innych, niezwiązanych z nim dziedzinach.
Dla osób, które chcą ćwiczyć myślenie „boczne”, przygotowano wiele tzw. „zagadek lateralnych” (ang. lateral thinking riddles), które w swojej formie przypominają anegdotę przytoczoną na początku. Zagadki są skonstruowane w taki sposób, by wprowadzić umysł w konkretny i schematyczny sposób myślenia. Co ważne, dopiero przełamanie go pozwala odszukać właściwe rozwiązanie. Jedna z najbardziej znanych zagadek tego typu brzmi: Ojciec i jego syn mieli wypadek samochodowy. „Ojciec zginął, a syna przewieziono do szpitala. Gdy chirurg go zobaczył krzyknął: „Nie mogę go operować, to mój syn!”. Jak to możliwe?”.* Dużą ilość podobnych łamigłówek można znaleźć w sieci (przykładowe strony: www.bigriddles.com/lateral-thinking-riddles, www.eioba.pl/a/2s4y/21-najciekawszych-zagadek-lateralnych).
Należy jednak pamiętać, że chaos i brak zahamowań służy generowaniu pomysłów. By jednak dana idea znalazła swoje miejsce w świecie realnym, musimy powrócić do myślenia wertykalnego, logicznego i analitycznego, a fantazje poddać ocenie. Problem tkwi w tym, że to drugie zazwyczaj przychodzi nam nieco łatwiej, niż mentalne skoki „w bok”.
* Chirurg może być kobietą – matką.